Zastęp Rycerski z Chełmna jest stowarzyszeniem promującym historię średniowiecza, tradycję i kulturę rycerską oraz mieszczańską. Celem działania stowarzyszenia jest również popularyzacja historycznych, kulturowych i turystycznych walorów Chełmna i okolic. Ponadto Zastęp Rycerski bierze czynny udział w życiu kulturalnym miasta. Jest obecny na wszystkich ważnych wydarzeniach, jak Chełmińskie Walentynki, Dzień Dziecka czy 9 Hills Festiwal. Co więcej bramy osady rycerskiej otwierają się często dla turystów zwiedzających miasto, a także na spotkania szkolne i klasowe, zjazdy harcerskie oraz żywe lekcje historii.
Zastęp aktywnie uczestniczy w ruchu rycerskim, reprezentując Chełmno na wielu imprezach w Polsce i na świecie. Szczególnie ważnym wydarzeniem, w którym Zastęp bierze udział nieprzerwanie od lat jest inscenizacja bitwy pod Grunwaldem. Z pewnością widzowie i turyści odwiedzający grunwaldzkie pola i obóz rycerski odnajdą chełmiński Zastęp wśród europejskiego rycerstwa. Jeżeli natomiast, będąc w pobliżu usłyszycie armatnie wystrzały, będzie to niezawodny znak, że Chełmno wraz ze swoją artylerią uczestniczy w inscenizacji.
Organizowany przez Zastęp Turniej Rycerski Bractw Zaprzyjaźnionych o Złotą Jaszczurkę na stałe wpisał się w kalendarz imprez miasta zakochanych i corocznie ściąga do Chełmna rzesze turystów i rycerzy oraz rekonstruktorów. Dzięki temu na jeden weekend w roku mamy szansę na przeniesienie się w czasie do średniowiecza. Barwne stroje, powiewające na wietrze chorągwie, szczęk zbroi i otwartość rekonstruktorów dbających o najmniejsze detale tworzą niepowtarzalną atmosferę. W połączeniu z terenem osady rycerskiej otoczonej zabytkowymi murami, leżącej w pobliżu gotyckich kościołów uczestnictwo w tym wydarzeniu jest wielką przygodą i niezwykłym doświadczeniem.
Barwy oraz symbole na chorągwi są ściśle związane z historią ziemi chełmińskiej, a jednocześnie miasta, które prawa miejskie otrzymało w grudniu 1233 roku.
Złoty krzyż, który to czasy chrystianizacji Prusów przez Biskupa Chrystiana ma przypominać. Dzięki to jego staraniom w roku 1243 biskupstwo chełmińskie z siedzibą w Chełmży utworzone zostało.
Drugie pole przypomina o okresie, w którym to panami ziemi chełmińskiej byli rycerze Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Jest to odtworzenie chorągwi miasta Chełmna, którą podczas bitwy pod Grunwaldem niósł Mikołaj zwany Niksz, rodem ze Szwabii, chorąży chełmiński, którego mistrz pruski później ukarał na gardle, jakoby niezbyt wiernie postąpił. Prowadzili tę chorągiew rycerze Janusz Orzechowski i Konrad z Ropkow [z Robakowa]. Jest zaś bliższe prawdy twierdzenie innych, że wspomniany Mikołaj czyli Niksz, rycerz szwabski i chorąży chorągwi chełmińskiej, nie został zabity za jakąś zbrodnię wiarołomstwa przez mistrza pruskiego Henryka von Plauena, który nastąpił po Ulryku von Jungingenie, zabitym w wielkiej bitwie – był bowiem rycerzem i walecznym i wielce cenionym w potrzebie wojennej – ale gdy ujrzał klęskę swej strony, a siebie nędznie odartego ze wszystkiego i pojmanego, uzyskał pozwolenie zbliżenia się do Władysława, króla polskiego i zwrócenia się do niego z błaganiem. Co łacno uzyskawszy od litościwego króla, prosił, by mu pokazano chorągiew, którą nosił. Gdy mu ją pokazano na drugi dzień, ujrzawszy ją i objąwszy upadł i zmarł, i tam też na rozkaz króla został zakopany. Pod tą chorągwią byli rycerze i mieszczanie ziemi chełmińskiej i miasta Chełmna. Oryginalna chorągiew według „BANDERIA PRUTENORUM” Jana Długosza ma długości trzy łokcie z dłonią jednej ręki, szerokości trzy łokcie tylko. Ogon zaś ciągnie się na długość trzech łokci i ćwierci szerokości jednego łokcia bez pół ćwierci, a im niżej tym węziej, w końcu zaś najwęziej.
Złota jaszczurka jest symbolem Towarzystwa Jaszczurczego, założonego w lutym 1397 roku. Inicjatorami założenia Towarzystwa byli rycerze ziemi chełmińskiej, bracia Mikołaj z Ryńska i Jan z Pułkowa oraz ich bracia cioteczni Fryderyk i Mikołaj Kitnowscy. Towarzystwo Jaszczurcze zostało założone w celu walki z bezprawiem, z wyłączeniem jednak wielkiego mistrza. To zastrzeżenie pozwalało działać członkom Towarzystwa oficjalnie za zgodą władz krzyżackich. Historycy przypuszczają jednak, że nieoficjalnym celem działalności Towarzystwa Jaszczurczego było przyłączenie ziemi chełmińskiej do Królestwa Polskiego. Świadczyć o tym może choćby postawa Mikołaja z Ryńska w bitwie pod Grunwaldem.
W ostatnim polu występuje jagielloński Biały Orzeł, symbolizuje on związek Chełmna i ziemi chełmińskiej z Królestwem Polskim. W roku 1440 między innymi z inicjatywy mieszczan Chełmna i rycerstwa ziemi chełmińskiej utworzony został na terenie państwa zakonnego Związek Pruski. Jego działalność zmierzała do podporządkowania Prus władzy króla polskiego, doprowadziło to w roku 1454 do wybuchu wojny trzynastoletniej między zakonem a Polską. Wojna zakończona została zawarciem w roku 1466 drugiego pokoju toruńskiego. Na mocy tego traktatu wschodnia część państwa krzyżackiego w tym również ziemia chełmińska zostały złączone z Królestwem Polskim pod nazwą Prusy Królewskie.
Zastęp Rycerski z Chełmna początek swojej działalności datuje na rok 1995. Działało w nim wtedy kilka osób zafascynowanych historią i kulturą średniowiecza, tworząc nieformalną grupę. Rozwój ruchu rycerskiego w Polsce oraz zawiązanie się Kapituły Rycerstwa Polskiego i powstanie współczesnej Reguły oraz Kodeksu Rycerskiego, niejako wymusiło rejestrację grupy w stowarzyszenie, co nastąpiło w 1998 roku. Zaznaczyć trzeba, że od samego początku działania Kapituły Rycerstwa Polskiego, Zastęp Rycerski z Chełmna do niej należy i w jej obradach czynnie uczestniczy. Zastęp bierze udział w wielu ogólnopolskich i międzynarodowych turniejach oraz pokazach rycerskich, sam jest również organizatorem ogólnopolskiego turnieju rycerskiego, który na stałe wpisał się w kalendarz imprez kulturalnych Chełmna i regionu. W roku 2023 odbył się już XXIV Turniej Rycerski o Złotą Jaszczurkę Bractw Zaprzyjaźnionych. Był to 22 turniej, który został zorganizowany na terenie zbudowanej przez nas Osady Średniowiecznej.
